"Het is allemaal geleend!" Interview met Thomas Rau
“Nemen, gebruiken, weggooien“ - het systeem van eindigheid moet worden afgeschaft, zegt Thomas Rau, architect en auteur van het boek “Material Matters“ in een interview. Omdat materialen waardevol en beperkt zijn, moeten ze in het bezit blijven van de fabrikanten. Het gevolg? Producten worden diensten.
Het idee van de circulaire economie is bijna 40 jaar oud, maar we staan nog aan het begin van de uitvoering ervan.
Onze voorouders handelden altijd in de geest van de circulaire economie, simpelweg omdat grondstoffen en materialen een waarde hadden. Waardevolle dingen gooi je immers niet weg. In recentere tijden zijn we dit idee uit het oog verloren. Tegenwoordig handelen we nog steeds volgens het principe van “na ons de zondvloed“. Als fabrikanten hun producten eenmaal verkocht hebben, zijn ze er nauwelijks meer in geïnteresseerd. Maar het heeft geen zin om waardevolle, eindige grondstoffen weg te gooien. Deze grondstoffen vertegenwoordigen onze “beperkte edities“. Onze arbeid daarentegen is oneindig.
Welke uitwegen ziet u?
Het echte probleem is dat in het huidige systeem de producent nauwelijks verantwoordelijkheid hoeft te nemen voor de gevolgen. Alleen het nemen van verantwoordelijkheid stimuleert het “vooruitdenken“ over hoe om te gaan met het materiaal. We hebben producenten nodig die vooruit denken en hun producten zo ontwerpen dat ze kunnen worden ontmanteld en de afzonderlijke onderdelen kunnen worden hergebruikt.
Hoe verschilt dit van de huidige recycling?
De huidige economie is gebaseerd op het principe van waardevernietiging als het gaat om materialen. Recycling verandert daar niets aan. Het is downstream, komt als laatste in de levenscyclus van een product en is volledig losgekoppeld van de productie. Dat komt omdat materiaalvernietiging minder kost dan materiaalbehoud. Als we de spelregels veranderen en eindige hulpbronnen een waarde geven, zullen bedrijven andere producten en oplossingen ontwikkelen. De beste recycler is de fabrikant zelf.
Wat zijn je verwachtingen?
Een fabrikant moet eigenaar blijven van de producten en de materialen. Vervolgens zal hij er alles aan doen om ervoor te zorgen dat zijn producten zo duurzaam, repareerbaar en gemakkelijk te demonteren zijn. Hij zal ze zo bouwen dat ze gemakkelijk kunnen worden geüpgraded en niet worden weggegooid alleen omdat ze niet compatibel zijn met nieuwere producten of functies. Dat vraagt om een businessmodel dat producten als een dienst aanbiedt.
Werkt 'producten als een dienst'?
We hebben het model al meerdere keren getest bij een aantal bedrijven, bijvoorbeeld bij Philips. Luchthaven Schiphol in Amsterdam koopt geen armaturen van Philips, zoals oorspronkelijk gepland, maar licht. Alle verlichtingsinfrastructuur blijft eigendom van Philips. Maar de aanbieder draagt ook alle onderhoudskosten inclusief de elektriciteitsrekening. Het werkt perfect, met winst voor beide zakenpartners.
Betekent dit dat een sanitairfabrikant de complete badkamerinrichting levert?
Het zou bijvoorbeeld kunnen betekenen dat de water- en elektriciteitskosten in de badkamer ook een zaak zijn voor het loodgietersbedrijf. Dit zou daarom een groot belang hebben bij het ontwikkelen van water- en elektriciteitszuinige producten.
Maar hoe zit het met sanitaire gebouwinstallaties? Van wie is het gebouw als het sanitair in het bezit van het loodgietersbedrijf blijft en de tegels in het bezit van de tegelzetter?
Natuurlijk werkt deze diensteneconomie niet zoals gebouwen tegenwoordig worden gepland en gebouwd. Maar verandering hoort bij ondernemen. Circulaire economie is een maatschappelijk model. Het opent nieuwe en vooral duurzame productie- en gebruiksvormen, maar vereist ook een ander materiaalbegrip en dus nieuwe juridische grondslagen.
Dat klinkt als een langdurig proces...
... en we hebben geen tijd. Ik pleit niet voor wachten. Ik heb veel vertrouwen in de economie en haar innovatieve kracht. Ze moet echter waarde zien in de materialen en het bezit ervan en voordelen voor zichzelf ontdekken. Dan ontwikkelt ze nieuwe antwoorden.
Feiten
Over Thomas Rau
Over Thomas Rau
Thomas Rau is architect, ondernemer en auteur. Zijn architectenbureau RAU Architecten in Amsterdam (NL) is sinds 1992 gespecialiseerd in milieuvriendelijk bouwen. Inmiddels is Thomas Rau de onbetwiste autoriteit in Nederland op het gebied van duurzaam bouwen en circulaire waardecreatie in de architectuur.
In 2016 publiceerden Thomas Rau en Sabine Oberhuber het boek «Material Matters. Hoe een nieuw bedachte circulaire economie ons klaarmaakt voor de toekomst.»